Mô hình kinh doanh đa cấp đã thu hút sự chú ý rộng rãi nhờ lời hứa về khả năng kiếm tiền nhanh chóng, nhưng đồng thời cũng kèm theo nhiều tranh cãi về tính hợp pháp và rủi ro tiềm ẩn. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về bản chất của đa cấp, cách phân biệt công ty hợp pháp với lừa đảo, và cung cấp danh sách các công ty đa cấp hợp pháp tại Việt Nam.

Mình mong muốn thông qua bài viết này, bạn sẽ có đủ kiến thức để bảo vệ bản thân trước những rủi ro có thể gặp phải khi tham gia vào mô hình kinh doanh này.

Đa cấp là gì?

Định nghĩa và nguồn gốc

Marketing đa cấp, hay còn gọi là MLM (Multi-Level Marketing), là một mô hình kinh doanh trong đó thu nhập của người tham gia không chỉ đến từ việc bán sản phẩm trực tiếp mà còn từ hoa hồng thu được qua việc tuyển dụng thành viên mới vào mạng lưới của họ.

Mô hình này có nguồn gốc từ Mỹ vào những năm 1940 và đã nhanh chóng phát triển rộng rãi trên toàn thế giới.

Cấu trúc của mạng lưới đa cấp

Cấu trúc mạng lưới trong đa cấp thường được mô tả như một hình cây, nơi người ở trên cùng (nhà phân phối đầu tiên) tuyển dụng những người khác để tham gia. Những người này lại tiếp tục tuyển dụng thêm thành viên mới, và quá trình này tiếp tục lặp lại.

Mỗi thành viên kiếm được hoa hồng dựa trên doanh số bán hàng của mình cũng như của mạng lưới mà họ đã xây dựng.

Các sản phẩm và dịch vụ thường gặp

Sản phẩm và dịch vụ trong các công ty đa cấp rất đa dạng, bao gồm nhưng không giới hạn ở thực phẩm bổ sung, mỹ phẩm, sản phẩm chăm sóc sức khỏe, và thậm chí là dịch vụ tài chính.

Mặc dù các sản phẩm này có thể chất lượng tốt, nhưng giá cả thường cao hơn so với các sản phẩm tương tự trên thị trường do chi phí hoa hồng cho mạng lưới phân phối.

Lịch sử và sự phổ biến của đa cấp

Mô hình kinh doanh đa cấp (MLM) bắt nguồn từ Mỹ vào những năm 1940, khi các công ty như Amway và Tupperware bắt đầu sử dụng hệ thống này để mở rộng doanh số bán hàng. Từ đó, MLM đã trở thành một phần quan trọng trong nền kinh tế Mỹ và sau đó lan rộng ra toàn cầu.

Sự phổ biến của đa cấp tăng nhanh chóng do nó được quảng cáo là cơ hội kinh doanh độc lập cho mọi người mà không cần đầu tư lớn. Điều này thu hút nhiều người tham gia với hy vọng kiếm được thu nhập thụ động hoặc thay thế thu nhập chính của họ.

Tại Việt Nam, mô hình đa cấp xuất hiện vào những năm 1990 và đã nhanh chóng phát triển mạnh mẽ. Sự hấp dẫn của mô hình này đối với người tiêu dùng Việt Nam đến từ lời hứa về khả năng kiếm tiền nhanh chóng cùng với sự tự do về thời gian và không gian làm việc.

Tuy nhiên, sự phát triển không kiểm soát của đa cấp cũng dẫn đến sự gia tăng các vấn đề pháp lý và xã hội, đặc biệt là liên quan đến những công ty lợi dụng mô hình này để thực hiện các hành vi lừa đảo. Điều này đã gây ra mối lo ngại ngày càng lớn về tính minh bạch và công bằng trong kinh doanh đa cấp.

Phân biệt công ty đa cấp hợp pháp và bất hợp pháp:

Việc phân biệt giữa công ty đa cấp hợp pháp và bất hợp pháp là rất quan trọng để tránh bị lôi kéo vào các hoạt động lừa đảo. Một công ty đa cấp hợp pháp thường có những đặc điểm nhận biết rõ ràng, trong khi các công ty bất hợp pháp thường có dấu hiệu cảnh báo mà người tham gia cần đề phòng.

Các tiêu chí của công ty đa cấp hợp pháp

• Sản phẩm thật: Công ty cung cấp sản phẩm hoặc dịch vụ có giá trị thực sự và không chỉ dựa vào việc tuyển dụng thành viên mới.

• Minh bạch về thông tin tài chính: Công ty cung cấp thông tin tài chính minh bạch và rõ ràng cho người tham gia.

• Không yêu cầu đầu tư lớn ban đầu: Mô hình hợp pháp thường không yêu cầu khoản đầu tư ban đầu lớn hoặc mua hàng tồn kho đắt tiền.

Dấu hiệu của công ty đa cấp bất hợp pháp

• Tập trung vào tuyển dụng: Thu nhập chính dựa trên việc tuyển dụng thành viên mới chứ không phải bán sản phẩm.

• Hứa hẹn lợi nhuận không thực tế: Đưa ra những lời hứa về lợi nhuận cao trong thời gian ngắn mà không cần nỗ lực nhiều.

• Áp đặt mua sản phẩm: Yêu cầu các thành viên mua một lượng lớn sản phẩm để duy trì tư cách thành viên hoặc để đủ điều kiện nhận hoa hồng.

Các Red Flag cần chú ý

• Áp lực liên tục để mua sản phẩm hoặc nâng cấp gói thành viên: Đây là chiến thuật để kiếm tiền từ các thành viên chứ không phải từ việc bán hàng.

• Thiếu minh bạch: Khi thông tin về cách hoạt động và tài chính của công ty không được công khai hoặc khó hiểu.

• Sử dụng các phương tiện truyền thông để quảng bá một cách quá mức: Các công ty đa cấp bất hợp pháp thường sử dụng các chiến lược tiếp thị gây hiểu lầm hoặc dối trá.

Phân biệt được công ty đa cấp hợp pháp và bất hợp pháp sẽ giúp bạn tránh được những rủi ro không đáng có và bảo vệ tài chính cá nhân.

Vì sao đa cấp lừa đảo ngày càng nở rộ?

• Các công ty đa cấp lừa đảo thường sử dụng các chiến thuật thao túng cảm xúc để thu hút thành viên. Họ tận dụng niềm tin và hy vọng của mọi người vào một cuộc sống tốt đẹp hơn, thường qua các cuộc họp hàng loạt và các bài thuyết trình đầy cảm hứng.

• Một trong những đặc điểm chính của các mô hình đa cấp lừa đảo là lời hứa về khả năng kiếm tiền nhanh chóng và dễ dàng mà không cần nhiều công sức. Điều này thu hút những người đang tìm kiếm các giải pháp tài chính tức thì, nhất là trong bối cảnh kinh tế khó khăn.

• Mạng xã hội đã trở thành công cụ mạnh mẽ để các công ty đa cấp lừa đảo quảng bá mô hình của họ. Với khả năng tiếp cận rộng rãi và chi phí thấp, mạng xã hội cho phép thông điệp của họ dễ dàng lan truyền và thu hút nhiều người tham gia mới một cách nhanh chóng.

• Nhiều người tham gia vào các mô hình đa cấp không đầy đủ kiến thức về cách thức hoạt động của chúng. Sự thiếu hiểu biết này làm tăng nguy cơ bị lừa đảo, khi họ không nhận ra các cảnh báo và không biết cách kiểm tra tính hợp pháp của một công ty.

Cách thức bảo vệ bản thân khỏi đa cấp lừa đảo

• Điều quan trọng nhất để bảo vệ bản thân khỏi các mô hình đa cấp lừa đảo là trang bị kiến thức. Hiểu biết về cách thức hoạt động của mô hình đa cấp và những dấu hiệu của một kế hoạch lừa đảo sẽ giúp bạn tránh xa các rủi ro không đáng có.

• Trước khi tham gia bất kỳ công ty đa cấp nào, hãy dành thời gian để nghiên cứu kỹ lưỡng. Tìm hiểu lịch sử và uy tín của công ty, cũng như phản hồi và đánh giá từ các thành viên hiện tại và cựu thành viên. Đừng ngại hỏi những câu hỏi khó và yêu cầu minh bạch tài chính.

• Nếu bạn nghi ngờ về tính hợp pháp của một công ty đa cấp, hãy tham vấn ý kiến từ một chuyên gia pháp lý. Luật sư có thể cung cấp lời khuyên sáng suốt và hướng dẫn bạn tránh những bẫy pháp lý.

• Hãy cảnh giác với bất kỳ công ty nào đưa ra lời hứa về thu nhập nhanh chóng và dễ dàng. Thường thì những lời hứa này là không thực tế và chỉ là một chiêu trò để thu hút bạn tham gia.

• Tham gia vào các nhóm hoặc diễn đàn trực tuyến về đa cấp để học hỏi kinh nghiệm từ người khác. Các thành viên trong cộng đồng thường sẵn sàng chia sẻ kinh nghiệm cá nhân và cảnh báo về các công ty lừa đảo.

Danh sách 20 công ty bán hàng đa cấp hợp pháp tại Việt Nam

1. Công ty TNHH Amway Việt Nam

Amway là một trong những công ty đa cấp lớn nhất thế giới, chuyên về sản phẩm sức khỏe và làm đẹp.

2. Công ty TNHH Unicity Marketing Việt Nam

Unicity nổi tiếng với các sản phẩm bổ sung dinh dưỡng và quản lý trọng lượng cơ thể.

3. Công ty TNHH Thiên Sư Việt Nam

Thiên Sư cung cấp các sản phẩm từ thiên nhiên, nhấn mạnh vào sức khỏe và sắc đẹp.

4. Công ty Cổ phần Tập đoàn Liên Kết Việt Nam

Tập đoàn này cung cấp đa dạng các sản phẩm từ thực phẩm chức năng đến mỹ phẩm.

5. Công ty TNHH Thương Mại Lô Hội

Chuyên cung cấp các sản phẩm chăm sóc cá nhân và sắc đẹp dựa trên thành phần lô hội.

6. Công ty TNHH Nu Skin Enterprises Việt Nam

Nu Skin được biết đến với các sản phẩm chăm sóc da cao cấp và công nghệ chống lão hóa.

7. Công ty TNHH Elken International Việt Nam

Elken phát triển các sản phẩm dinh dưỡng và sức khỏe tập trung vào chất lượng và hiệu quả.

8. Công ty TNHH MTV Herbalife Việt Nam

Herbalife cung cấp các sản phẩm dinh dưỡng và quản lý cân nặng được ưa chuộng rộng rãi.

9. Công ty TNHH Perfect Global (Việt Nam)

Cung cấp các giải pháp toàn diện về sức khỏe và sắc đẹp thông qua các sản phẩm đa cấp.

10. Công ty TNHH Total Swiss Việt Nam

Total Swiss chuyên về các sản phẩm thực phẩm chức năng tốt cho sức khỏe.

11. Công ty TNHH MTV Thương mại dịch vụ Hoằng Đạt

Đặc trưng bởi các sản phẩm chăm sóc sức khỏe từ các thành phần tự nhiên.

12. Công ty TNHH MTV New Image Việt Nam

New Image tập trung vào các sản phẩm dinh dưỡng và cải thiện sức khỏe.

13. Công ty TNHH Best World Việt Nam

Cung cấp các sản phẩm sức khỏe và làm đẹp với một mạng lưới phân phối rộng khắp.

14. Công ty TNHH Người Lái xe Mặt Trời Việt Nam

Chuyên về các sản phẩm năng lượng và giải pháp bền vững.

15. Công ty TNHH Phong cách sống Kim Cương Việt Nam

Đưa ra các sản phẩm chăm sóc cá nhân và sức khỏe với tiêu chuẩn cao.

16. Công ty TNHH MTV Thương mại Mỹ Lợi

Cung cấp đa dạng các sản phẩm chăm sóc cá nhân và làm đẹp.

17. Công ty TNHH GCOOP Việt Nam

GCOOP nổi bật với các sản phẩm sức khỏe tự nhiên và bền vững.

18. Công ty TNHH Seacret

Seacret được biết đến với các sản phẩm chăm sóc da dựa trên khoáng chất từ Biển Chết.

19. Công ty TNHH Oriflame Việt Nam

Oriflame là thương hiệu mỹ phẩm Thụy Điển, nổi tiếng với các sản phẩm chăm sóc cá nhân tự nhiên.

20. Công ty TNHH Kyowon The Orm Việt Nam

Kyowon tập trung vào các sản phẩm giáo dục và phát triển cá nhân cho trẻ em và người lớn.

Mỗi công ty có yêu cầu riêng về mức đầu tư ban đầu cũng như cần trữ hàng tồn kho không, bạn có thể lên website chính thức hoặc liên hệ trực tiếp với họ để tìm hiểu thêm.

Mình không rõ các công ty khác như thế nào nhưng như hồi trước mình từng tham gia Công ty TNHH Nu Skin Enterprises Việt Nam thì công ty có yêu cầu phải đầu tư một gói LOI nếu muốn trở thành Brand Executive:

• LOI là gói đầu tư ban đầu, có thể là 100 điểm, 200 điểm, thậm chí 1000 điểm, tương đương gần 30 triệu VNĐ, tùy vào lựa chọn của bạn.

• Brand Executive là cấp Đại diện thương hiệu của họ, ở chức vụ này có thể nhận được hoa hồng từ đội nhóm mình xây dựng.

Và trong vòng tối đa 6 tháng, bạn phải đạt được 6000 điểm (tức là tương đương gần 200 triệu đồng). Điểm này được tích dần bằng 3 con đường:

• Từ hàng bạn tự bỏ tiền túi ra mua.

• Từ hàng bạn bán cho khách.

• Từ hàng của người bạn tuyển dụng vào hệ thống (hay còn gọi là tuyến dưới).

Sau khi đạt được Brand Executive, bạn vẫn phải duy trì doanh số tối thiểu để giữ vị trí, nếu chẳng may có tháng không đủ thì bạn sẽ bị tụt cấp, và phải làm lại từ đầu, tức là đầu tư một gói LOI và phấn đấu 6 tháng tiếp. Và không chỉ Brand Executive, tất cả các cấp khác đều phải duy trì doanh số như vậy.

(Tất nhiên nếu bạn không muốn trở thành Brand Executive, không nhận hoa hồng đội nhóm mà chỉ đơn thuần là nhập hàng từ công ty và bán cho khách thì không cần đầu tư gì cả).

Công ty không yêu cầu phải trữ hàng tồn kho nhưng khuyến khích các nhà phân phối trữ một lượng hàng nhất định để có thể đáp ứng kịp thời nhu cầu của khách hàng.

Vậy, chung quy lại, đa cấp liệu có xấu?

Hai năm trước dịch Covid, mình đã từng tham gia vào một mô hình tiếp thị mạng lưới - mà gọi ngắn là đa cấp. Khi ấy bố mẹ mình đều bệnh nặng, mình nghỉ việc để chăm sóc bố mẹ. Rồi sau khi mẹ mất, mình mang thai và chăm con, bận rộn nên mình kệ cũng không tìm hiểu kỹ lưỡng các cơ hội khác mà đã tiếp tục tham gia đa cấp. Mãi sau này khi không còn làm nữa, mình nhận ra một số sự thật về cơ chế hoạt động và bản chất của đa cấp mà từ đầu không ai chỉ cho mình cả.

Gần đây, mình thấy có một số người dùng từ "affiliate" (tiếp thị liên kết) để mô tả hoạt động trong đa cấp của họ. Điều này có thể gây nhầm lẫn cho những người mới không rõ hai mô hình này. Do đó nên mình muốn làm rõ hai khái niệm này trước tiên.

Đa cấp/Tiếp thị mạng lưới (Multi-Level marketing/Network marketing) và tiếp thị liên kết (Affiliate Marketing) đều là các hình thức kinh doanh, nhưng có cấu trúc và mục đích rất khác nhau:

• Tiếp thị liên kết: Bạn quảng bá sản phẩm hoặc dịch vụ và nhận hoa hồng từ mỗi giao dịch thành công mà "không cần tuyển dụng thêm người".

• Đa cấp: Yêu cầu bạn không chỉ bán sản phẩm mà còn phải "tuyển dụng mới" để xây dựng mạng lưới, và thu nhập của bạn "phụ thuộc nhiều vào hoa hồng từ đội nhóm đó".

Như vậy việc gắn từ “affiliate” để minh họa cho mô hình đa cấp là không chính xác. Sự nhầm lẫn này có thể do họ chưa rõ về mặt khái niệm, sai câu chữ, hoặc đây là một thủ thuật gây chú ý để làm cho đa cấp trông giống như tiếp thị liên kết - một hình thức được nhiều người ưa chuộng hơn do tính minh bạch và ít rủi ro.

Mô hình đa cấp ở Việt Nam hiện nay, vì nhiều lý do, vướng khá nhiều điều tiếng.

Cá nhân mình thấy rằng rằng mô hình đa cấp không hẳn là không tốt, thực tế nhiều người mình biết đã và đang rất thành công với mô hình này. Nhưng mình sau hai năm gắn bó, đã từ bỏ, vì một số điều mình nhận ra và thấy không còn phù hợp sau đây:

1. Muốn đạt được thành tựu ở bất kỳ lĩnh vực nào đều cần rất nhiều yếu tố, đa cấp cũng không phải ngoại lệ.

Thành công trong đa cấp đòi hỏi nhiều yếu tố, không chỉ là chăm chỉ mà còn cần sự phù hợp của mô hình đó với từng cá nhân.

Đối với riêng mình, sau này học hỏi, phát triển bản thân, được biết đến nhiều mô hình kiếm tiền, mình tự nhận thấy rằng với cùng một công sức như nhau, mình có thể thành công hơn trong các lĩnh vực khác—tất nhiên đây chỉ là quan điểm cá nhân và mình không áp đặt nó cho ai.

2. "Dục tốc bất đạt” - việc có một khoản tiền lớn ngay lập tức khi bản thân không có chút kỹ năng, kinh nghiệm gì là không thể.

Việc thành công trong mô hình kinh doanh đa cấp này không phải là chuyện dễ dàng. Có người thành công rực rỡ, nhưng cũng có không ít người thất bại.

Mấu chốt vẫn là bản thân mình có kỹ năng, kinh nghiệm gì để thành công không mà thôi. Ngọc ở đâu thì cũng tỏa sáng. Không phải ai cũng có xuất phát điểm như nhau, việc biết mình ở đâu để cần nỗ lực bao nhiêu thì mới có thể đạt được điều mình muốn; và nó cũng không đến sau một đêm.

3. Việc trả hoa hồng theo đội nhóm dễ dàng làm mờ mục tiêu giúp đỡ người khác. Dù bản thân mình có tốt đến mấy, mình cũng không thể kiểm soát được mọi thứ xung quanh.

Thật ra, khi bạn rủ mọi người tham gia, họ có thể phải đầu tư khá nhiều. Nhiều tiền nhiều kỳ vọng, nếu cuối cùng mọi chuyện không suôn sẻ như mong đợi, họ thậm chí có thể mất trắng. Khi mong cầu quá lớn mà thực tế không đáp ứng được sẽ khiến sự thất vọng lao thẳng xuống vực sâu, và đây chính là lúc trong tâm trí mọi người bật lên hai chữ “lừa đảo”. Để tránh điều này, tốt hơn hết là bạn chỉ nên mời những ai thực sự có khả năng và tố chất để thành công. Nhưng thực tế thì việc tìm được những người như vậy không hề dễ dàng.

Nếu bạn không thận trọng, có thể bạn sẽ mời quá nhiều người mà không thế để tâm tới toàn bộ, chỉ để rồi kiếm được hoa hồng từ họ. Điều này không những không bền vững mà còn có thể khiến bạn mất đi lòng tin, tệ hơn là mất luôn mối quan hệ đó. Và nếu bạn chỉ mời những người có khả năng thật sự, liệu bạn có chắc họ cũng sẽ mời người khác một cách cẩn thận?

Chưa kể, để giữ vị trí trong hệ thống, bạn phải liên tục duy trì doanh số, nếu không sẽ bị tụt hạng và phải bắt đầu lại từ đầu. Điều này tạo ra áp lực không hề nhỏ, và việc giữ được tâm thái chính trực khách quan trở nên khá khó khăn.

Tóm lại, với kinh nghiệm cá nhân và hiểu biết của mình, thì luôn phải cân nhắc và đánh giá kỹ lưỡng các mô hình kinh doanh mà bạn dự định tham gia, để đảm bảo rằng chúng phù hợp với mục tiêu và nguyện vọng của bạn. Thành công có nhiều con đường, và quan trọng nhất là chọn lựa con đường mà mình thực sự đam mê và tin tưởng.

Lời kết

Mô hình đa cấp có thể mang lại cơ hội kinh doanh hấp dẫn nhưng cũng không thiếu những rủi ro. Trước khi tham gia, hãy chắc chắn rằng bạn đã nghiên cứu kỹ lưỡng và hiểu biết về mô hình này. Luôn cảnh giác với những lời hứa về lợi nhuận nhanh chóng và dễ dàng, bởi đôi khi chúng có thể là dấu hiệu của những mô hình lừa đảo.

Để bảo vệ bản thân, bạn nên tham khảo ý kiến từ chuyên gia và tìm hiểu kỹ lưỡng về các công ty trước khi đầu tư thời gian và tiền bạc. Cuối cùng, hãy chia sẻ kiến thức của bạn với người khác, giúp xây dựng một cộng đồng kinh doanh thông minh và an toàn.

Chúc bạn suy nghĩ thận trọng và đưa ra quyết định đúng đắn trên hành trình kinh doanh của mình.