Cuốn sách Phương pháp giáo dục Montessori: Thời kỳ nhạy cảm của trẻ khám phá các giai đoạn nhạy cảm, một yếu tố then chốt trong phương pháp Montessori, giúp cha mẹ và giáo viên hiểu được cách thức trẻ em học hỏi và phát triển từ khi sinh ra đến 6 tuổi.

Mỗi chương của sách tập trung vào một kỹ năng cụ thể hoặc một khía cạnh của sự phát triển, từ việc học nói, đi, đến phát triển các kỹ năng xã hội và hơn thế nữa. Cuốn sách cung cấp các chiến lược và hiểu biết sâu sắc để hỗ trợ trẻ trong các giai đoạn quan trọng này, từ đó nuôi dưỡng những cá nhân hạnh phúc, tự tin và độc lập.

Chương 1 - Lý luận: Coi trọng thời kỳ nhạy cảm

Thời kỳ nhạy cảm là một giai đoạn mà trong đó trẻ có khả năng tiếp nhận và học hỏi một cách nhanh chóng và sâu sắc từ môi trường xung quanh. Montessori nhận thấy rằng trẻ em trong giai đoạn này rất nhạy cảm với những kích thích nhất định, và việc này có tác động lâu dài đến sự phát triển của chúng.

Cụm từ "thời kỳ nhạy cảm" này bắt nguồn từ bộ môn sinh học, lấy ví dụ là con sâu bướm nhé. Con bướm mẹ sẽ tìm một cái lá già nhăn, lại còn ở chỗ tối, đẻ phía dưới mặt lá để trứng không bị ăn mất.

Con sâu con sau khi nở ra chả ai dạy nó phải làm gì, phải ăn gì để sống, nhưng tạo hoá cho nó rơi vào "thời kỳ nhạy cảm ánh sáng", nên nó cố bò ra chỗ nào có ánh sáng mạnh nhất, mà lá non thì theo quy luật tự nhiên sẽ mọc ở chỗ sáng, nên nó ăn được lá non, và lớn lên.

Nôm na lại, trong thế giới sâu bướm nói riêng và động vật nói chung, "thời kỳ nhạy cảm" là để sống sót.

Con người cũng vậy, cần thời kỳ nhạy cảm để sinh tồn.

Trong giai đoạn này, trẻ có xu hướng tập trung vào những khía cạnh nhất định của môi trường và bỏ qua những thứ khác, qua đó phát triển các kỹ năng và năng lực cụ thể. Thời kỳ nhạy cảm không chỉ ảnh hưởng đến khả năng học hỏi mà còn tạo cơ hội cho trẻ phát triển các kỹ năng tự nhiên.

Não bộ của trẻ tiếp tục phát triển sau khi sinh, và các kích thích trong thời kỳ nhạy cảm đóng một vai trò quan trọng trong việc hình thành và củng cố các mạng lưới thần kinh. Sự phát triển này được thúc đẩy bởi các trải nghiệm mà trẻ tiếp xúc trong môi trường sống.

Montessori đưa ra các ví dụ cụ thể về thời kỳ nhạy cảm, chẳng hạn như sự nhạy cảm với ngôn ngữ, đi bộ, hoặc các kỹ năng xã hội, để giải thích cách trẻ phản ứng một cách tự nhiên và mạnh mẽ đối với những kích thích này.

Các thời kỳ nhạy cảm không chỉ hình thành nền tảng cho sự phát triển ở giai đoạn trẻ em mà còn ảnh hưởng đến sự phát triển về sau này của trẻ. Sự nhạy cảm này giúp trẻ hình thành các năng lực cốt lõi mà sẽ hỗ trợ chúng suốt đời.

Chương 2 - Thời kỳ nhạy cảm về ngôn ngữ (0-6 tuổi)

Chương này bắt đầu bằng cách nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nhận ra và hỗ trợ thời kỳ nhạy cảm với ngôn ngữ ở trẻ. Trong giai đoạn từ 0 đến 6 tuổi, trẻ học ngôn ngữ một cách tự nhiên và dễ dàng thông qua tiếp xúc với môi trường xung quanh.

Phát triển từng giai đoạn:

• 0-12 tháng: Trẻ bắt đầu bập bẹ và tập nói. Giai đoạn này trẻ học cách phát âm và nhận ra các âm thanh cơ bản của ngôn ngữ mà chúng được tiếp xúc.

• 12-18 tháng: Trẻ bắt đầu sử dụng từ đơn để biểu đạt ý muốn hoặc nhu cầu của mình.

• 18-24 tháng: Trẻ bắt đầu ghép từ để tạo thành câu ngắn gọn.

• 2-3 tuổi: Giai đoạn này trẻ phát triển vốn từ vựng nhanh chóng và cải thiện khả năng giao tiếp.

• 3-6 tuổi: Khả năng ngôn ngữ phát triển đầy đủ, trẻ có thể sử dụng ngôn ngữ một cách phức tạp hơn, bao gồm kể chuyện và sử dụng ngôn ngữ để giải quyết vấn đề.

Môi trường giàu ngôn ngữ với nhiều cơ hội để nghe và nói là cực kỳ quan trọng. Trẻ cần được khuyến khích giao tiếp thường xuyên thông qua đối thoại, trò chuyện, và đọc sách.

Người lớn có ảnh hưởng lớn đến sự phát triển ngôn ngữ của trẻ. Việc đáp ứng, khuyến khích và tương tác ngôn ngữ tích cực là cần thiết để hỗ trợ trẻ phát triển kỹ năng ngôn ngữ của mình.

Chương cũng đề cập đến những thách thức có thể xảy ra, chẳng hạn như trì hoãn ngôn ngữ, và cung cấp khuyến nghị về cách thức cha mẹ và giáo viên có thể hỗ trợ trẻ qua các thách thức này.

Chương 3 - Thời kỳ nhạy cảm về trình tự (2-4 tuổi)

Trong giai đoạn từ 2 đến 4 tuổi, trẻ phát triển sự hiểu biết về thế giới xung quanh qua việc sắp xếp và tổ chức các sự vật theo trình tự nhất định. Ví dụ, trẻ thích thực hiện các nhiệm vụ hàng ngày theo một trình tự nhất định như chuẩn bị trước khi ăn hoặc chuẩn bị trước khi đi ngủ, và rất nhạy cảm nếu có sự thay đổi trong trình tự đó​.

Con mình hồi 2 tuổi, mỗi buổi sáng sau khi dậy sẽ mang mấy con gấu bông ra xếp ngay ngắn ở giữa cửa phòng ngủ và kiên quyết không cho ai động vào. Có lần mình nhỡ nhấc lên để cất thì bé gào lên, rồi ra đặt lại đúng vị trí ban đầu, con này nhất định phải ở cạnh con kia, đôi lúc mình thấy bực mình lắm, xong còn mắng mỏ là để giữa đường bày bừa hết cả nhà.

Hay như đi ra ngoài cửa là con phải tự lấy dép trong tủ, tự mở cửa, sờ 3 cái đầu bình cứu hỏa cạnh cầu thang máy, đập phía trên ổ điện hành lang, xong đến cái chốt cửa để vòi cứu hỏa, cuối cùng là ấn thang. Khi thang máy xuống vừa ra khỏi cửa thì ngay lập tức con đập nắp thùng rác, sờ lọc không khí hành lang, mở cửa, sờ nắm cửa vòi cứu hỏa ngay ngoài; kết thúc. Đúng y một trật tự như vậy, nếu lỡ một cái bé sẽ quay lại làm cho đủ.

Mãi sau này khi mình nghe một buổi hội thảo về thời kỳ nhạy cảm Montessori mới biết: Hoá ra hồi đó con đang trong thời kỳ nhạy cảm về trình tự, mọi thứ phải sắp xếp theo một trật tự nào đó (do các bé tự nghĩ ra, tổ tiên mách bảo phải như vậy).

Đây là giai đoạn trẻ bắt đầu nhận thức được mối liên hệ giữa các hành động hoặc sự kiện.

Việc học cách sắp xếp và phân loại đồ vật giúp trẻ phát triển khả năng lập luận và tư duy logic. Điều này cũng hỗ trợ trẻ trong việc học toán và khoa học về sau này. Thực hành trình tự giúp trẻ cải thiện kỹ năng giải quyết vấn đề và khả năng suy nghĩ một cách có hệ thống.

Trong môi trường Montessori, trẻ được khuyến khích thực hiện các hoạt động có trật tự như xếp hình, sắp xếp các đồ vật theo kích thước hoặc màu sắc, và thực hiện các công việc hàng ngày theo một trình tự cụ thể. Các hoạt động này được thiết kế để trẻ có thể tự mình hoàn thành từ đầu đến cuối, từ đơn giản đến phức tạp, theo một trật tự nhất định.

Người lớn cần tạo ra một môi trường ổn định và có tổ chức, nơi trẻ có thể khám phá và học hỏi mà không bị xáo trộn. Cha mẹ và giáo viên nên hướng dẫn trẻ thực hiện các hoạt động theo trình tự, từ việc giúp trẻ chuẩn bị, thực hiện đến dọn dẹp sau khi hoàn thành công việc.

Thực hành kỹ năng trình tự giúp trẻ phát triển sự tự tin và độc lập, khi trẻ nhận ra rằng chúng có khả năng hoàn thành nhiệm vụ một cách có tổ chức và hiệu quả. Kỹ năng này cũng giúp trẻ học cách kiên nhẫn và kiểm soát bản thân, bởi vì trẻ phải hoàn thành các bước theo đúng trật tự mà không được bỏ qua hoặc thay đổi ngẫu nhiên.

Chương 4 - Thời kỳ nhạy cảm về cảm quan (0-6 tuổi)

Thời kỳ nhạy cảm về cảm quan là giai đoạn mà trẻ phát triển mạnh mẽ các giác quan như thị giác, thính giác, xúc giác, khứu giác, và vị giác.

Trong giai đoạn này, trẻ rất nhạy cảm với các kích thích từ môi trường, giúp chúng học hỏi và hiểu biết thế giới xung quanh qua các giác quan.

Các giác quan là cầu nối quan trọng giữa trẻ và thế giới, là nền tảng cho sự phát triển nhận thức và vận động. Việc khám phá và tương tác thông qua các giác quan giúp trẻ hình thành nhận thức về không gian, kích thước, màu sắc, hình dạng, và các thuộc tính khác của đối tượng.

Phát triển từng giai đoạn của các giác quan:

• Thị giác: Trẻ bắt đầu nhận diện khuôn mặt và phân biệt các màu sắc cơ bản. Dần dần, khả năng nhìn nhận chi tiết và theo dõi chuyển động được cải thiện.

• Thính giác: Khả năng nhận biết và phân biệt âm thanh phát triển, trẻ học cách nhận diện nguồn âm thanh và phản ứng với các âm thanh khác nhau.

• Xúc giác: Sự nhạy cảm với cảm giác chạm được phát triển, trẻ tìm hiểu thế giới qua việc chạm và nắm bắt.

• Khứu giác và vị giác: Trẻ khám phá môi trường thông qua việc nếm thử và ngửi các mùi khác nhau, hình thành sở thích và không thích về thực phẩm cũng như các vật liệu khác.

Trong môi trường Montessori, các hoạt động được thiết kế để phát triển mỗi giác quan. Ví dụ, sử dụng các vật liệu có kích thước, hình dạng, màu sắc, và kết cấu khác nhau để trẻ có thể khám phá và học hỏi. Các hoạt động phân biệt mùi và vị, xếp hình theo kích thước và màu sắc, hoặc các trò chơi với âm thanh giúp trẻ nhận thức và phân biệt các đặc điểm khác nhau.

Người lớn cần cung cấp sự hỗ trợ và tạo điều kiện cho trẻ khám phá thông qua các giác quan bằng cách cung cấp môi trường giàu kích thích, an toàn và phù hợp với độ tuổi. Khuyến khích trẻ thử nghiệm và khám phá độc lập, trong khi vẫn đảm bảo sự giám sát để trẻ có thể học hỏi một cách an toàn và hiệu quả.

Chương 5 - Thời kỳ nhạy cảm với những sự vật nhỏ bé xung quanh (1,5-4 tuổi)

Trẻ em trong độ tuổi này bắt đầu chú ý đến các chi tiết nhỏ như côn trùng, hoa lá, và các đồ vật nhỏ khác. Sự quan tâm này không chỉ đơn thuần là tò mò mà còn phản ánh sự phát triển của khả năng quan sát và tập trung của trẻ. Thời kỳ này đánh dấu sự chuyển từ việc nhận thức sơ khai sang nhận thức chi tiết hơn và có tổ chức hơn về thế giới xung quanh.

Qua việc quan sát và tương tác với các sự vật nhỏ, trẻ phát triển kỹ năng tinh tế trong việc sử dụng các giác quan, đặc biệt là thị giác và xúc giác. Hoạt động này giúp trẻ hiểu biết sâu sắc hơn về môi trường và là cơ sở cho sự phát triển kỹ năng phân tích và phân loại.

Môi trường Montessori tạo điều kiện cho trẻ tiếp xúc với nhiều hoạt động và vật liệu liên quan đến các sự vật nhỏ, từ các bài tập phân loại, sắp xếp theo kích thước, hình dạng, màu sắc, đến việc khám phá tự nhiên trong môi trường ngoài trời. Các bài học về tự nhiên và khoa học cũng được thiết kế để khuyến khích trẻ quan sát và tương tác với các sự vật nhỏ như lá cây, côn trùng, và các thành phần của đất.

Người lớn cần hỗ trợ sự tò mò của trẻ bằng cách cung cấp các nguồn lực và thông tin về những gì trẻ quan sát. Việc giải thích và trả lời các câu hỏi của trẻ một cách kiên nhẫn là rất quan trọng. Cần tạo điều kiện cho trẻ có thể an toàn và tự do khám phá môi trường xung quanh để nuôi dưỡng sự tò mò tự nhiên và khả năng học hỏi độc lập.

Quá trình này không chỉ giúp trẻ học hỏi về thế giới tự nhiên mà còn thúc đẩy phát triển ngôn ngữ khi trẻ học cách diễn đạt những quan sát của mình. Sự quan tâm đến các vật nhỏ cũng góp phần phát triển kỹ năng xã hội khi trẻ học cách chia sẻ phát hiện và trải nghiệm của mình với bạn bè và người lớn.

Chương 6 - Thời kỳ nhạy cảm với các động tác (0-6 tuổi)

Thời kỳ nhạy cảm với các động tác là giai đoạn mà trẻ phát triển khả năng kiểm soát cơ thể và học các kỹ năng vận động cơ bản như đi, chạy, nhảy, và cầm nắm. Trẻ học các kỹ năng này thông qua sự tương tác liên tục với môi trường xung quanh.

Phát triển vận động từng giai đoạn:

• 0-1 tuổi: Trẻ học điều khiển các phản xạ tự nhiên và bắt đầu phát triển khả năng cầm nắm, quay người, bò và sau cùng là đi.

• 1-3 tuổi: Giai đoạn này chứng kiến sự phát triển nhanh chóng trong vận động thô khi trẻ bắt đầu đi chắc chân hơn, chạy, nhảy, và leo trèo.

• 3-6 tuổi: Trẻ tiếp tục cải thiện kỹ năng vận động thô và bắt đầu phát triển kỹ năng vận động tinh khi thực hiện các hoạt động đòi hỏi sự khéo léo hơn như cắt, vẽ, và viết.

Các hoạt động vận động giúp trẻ phát triển thể chất và là nền tảng cho sự phát triển nhận thức. Chúng cũng giúp trẻ phát triển kỹ năng xã hội thông qua các trò chơi và tương tác với bạn bè. Kỹ năng vận động tinh được liên kết chặt chẽ với sự phát triển của não bộ, cải thiện sự chú ý, năng lực giải quyết vấn đề, và khả năng học tập.

Môi trường Montessori cung cấp nhiều cơ hội cho trẻ thực hành các kỹ năng vận động thông qua việc sử dụng các vật liệu giáo dục thiết kế đặc biệt để khuyến khích sự tự do di chuyển và tự phục vụ. Các hoạt động như xếp hình, sử dụng bàn ghế phù hợp với kích cỡ trẻ, và các công cụ thích hợp với tay nhỏ của trẻ giúp phát triển kỹ năng vận động tinh.

Người lớn cần tạo ra một môi trường an toàn và khuyến khích để trẻ có thể khám phá và thử nghiệm các kỹ năng vận động mới một cách tự nhiên. Hướng dẫn và khích lệ trẻ tham gia vào các hoạt động thể chất, và đồng thời cung cấp phản hồi tích cực để củng cố sự tự tin và khả năng vận động của trẻ.

Chương 7 - Thời kỳ nhạy cảm về phát triển xã hội hóa (2,5-6 tuổi)

Thời kỳ này đánh dấu giai đoạn mà trẻ bắt đầu mở rộng mối quan hệ xã hội ngoài gia đình, học cách tương tác với bạn bè và người lớn trong các môi trường khác nhau như trường học hoặc sân chơi. Trẻ học cách chia sẻ, thay phiên, giải quyết xung đột, và thể hiện cảm xúc và ý kiến của mình một cách phù hợp.

Phát triển xã hội hóa giúp trẻ hình thành các mối quan hệ lành mạnh, cũng như phát triển kỹ năng thấu cảm và hiểu biết lẫn nhau. Kỹ năng xã hội ảnh hưởng đến sự tự tin và cảm giác thuộc về của trẻ, là yếu tố quan trọng trong sự phát triển cảm xúc và nhận thức của trẻ.

Trong môi trường Montessori, trẻ được khuyến khích tham gia vào các hoạt động nhóm và dự án cộng đồng, nơi chúng có thể thực hành các kỹ năng xã hội một cách tự nhiên. Giáo dục Montessori nhấn mạnh việc học cách tôn trọng lẫn nhau, lắng nghe ý kiến của người khác, và làm việc cùng nhau để đạt được mục tiêu chung.

Người lớn cần cung cấp môi trường an toàn và khích lệ để trẻ thể hiện cảm xúc và ý kiến một cách lành mạnh. Việc đặt ra các quy tắc rõ ràng và kỳ vọng phù hợp giúp trẻ học cách ứng xử trong xã hội. Các hoạt động như kịch bản, trò chơi vai, và thảo luận nhóm được sử dụng để dạy trẻ cách phản ứng và tương tác trong các tình huống xã hội.

Kỹ năng xã hội mạnh mẽ giúp trẻ phát triển thành những cá nhân cân bằng, hạnh phúc và thành công hơn trong mọi lĩnh vực của cuộc sống, từ học tập đến các mối quan hệ cá nhân và nghề nghiệp sau này.

Chương 8 - Thời kỳ nhạy cảm tập viết (3,5-4,5 tuổi)

Thời kỳ nhạy cảm tập viết là giai đoạn mà trẻ bắt đầu phát triển sự quan tâm và kỹ năng cần thiết để viết. Đây là thời điểm trẻ có khả năng tập trung cao độ và có động lực mạnh mẽ để học viết.

Trẻ học cách kiểm soát tay và ngón tay một cách tinh tế, điều này rất quan trọng để có thể cầm bút và viết một cách chính xác. Các hoạt động như vẽ, tô màu, và sử dụng kéo giúp trẻ phát triển các kỹ năng vận động tinh cần thiết cho việc viết. Trẻ cũng học cách nhận biết và hình thành các chữ cái, ban đầu thông qua các hoạt động nhận diện hình ảnh và dần dần qua việc sử dụng chúng trong bối cảnh viết.

Môi trường Montessori cung cấp nhiều cơ hội cho trẻ thực hành các kỹ năng viết thông qua việc sử dụng vật liệu thích hợp như giấy, bút, và các bảng viết phù hợp với kích thước của trẻ. Trẻ được khuyến khích tự do khám phá và thực hành viết mà không bị áp lực, điều này giúp trẻ phát triển kỹ năng viết một cách tự nhiên và hiệu quả.

Người lớn nên cung cấp hỗ trợ, khuyến khích và phản hồi tích cực để trẻ cảm thấy tự tin trong quá trình học viết. Việc giám sát và chỉ dẫn kỹ thuật viết đúng cách giúp trẻ phát triển kỹ năng viết hiệu quả, đồng thời ngăn ngừa những thói quen xấu có thể ảnh hưởng lâu dài.

Việc học viết không chỉ giúp trẻ phát triển kỹ năng ngôn ngữ mà còn cải thiện khả năng tập trung, kiên nhẫn, và tự chủ. Kỹ năng viết là nền tảng quan trọng cho sự phát triển học vấn sau này, đặc biệt là trong các môn học đòi hỏi ghi chép và tổ chức thông tin.

Chương 9 - Thời kỳ nhạy cảm về tập đọc (4,5-5,5 tuổi)

Thời kỳ nhạy cảm về tập đọc là giai đoạn mà trẻ bắt đầu thể hiện sự quan tâm mạnh mẽ đến các từ ngữ và câu chữ, và bắt đầu học cách ghép chữ thành từ và từ thành câu. Trẻ thể hiện sự tò mò và động lực cao độ để khám phá ngôn ngữ viết.

Trẻ bắt đầu với việc nhận dạng chữ cái và âm thanh tương ứng, sau đó dần dần chuyển sang ghép các âm thanh để tạo thành từ. Các hoạt động như đọc chung với người lớn, chơi các trò chơi về chữ cái và âm thanh, và sử dụng các vật liệu Montessori như bảng cảm quan chữ cái giúp trẻ phát triển kỹ năng đọc.

Môi trường học tập trong giai đoạn này cần phong phú về ngôn ngữ, với sự hiện diện của sách, tài liệu, và các hoạt động học tập tương tác để kích thích sự phát triển kỹ năng đọc. Việc được tiếp xúc với một môi trường giàu văn bản giúp trẻ dễ dàng học hỏi và thực hành kỹ năng đọc.

Người lớn nên đọc sách cho trẻ nghe thường xuyên để phát triển vốn từ và kích thích sự yêu thích ngôn ngữ viết. Hỗ trợ và khuyến khích trẻ khi chúng tập đọc, đồng thời cung cấp phản hồi tích cực để xây dựng sự tự tin và động lực học tập.

Kỹ năng đọc mở ra cánh cửa mới cho trẻ vào thế giới tri thức, giúp trẻ phát triển khả năng tư duy phản biện và sáng tạo. Đọc là cơ sở cho học tập suốt đời, và sự thành thạo trong đọc từ sớm sẽ hỗ trợ trẻ thành công hơn trong học vấn và sự nghiệp sau này.

Chương 10 - Thời kỳ nhạy cảm về văn hóa (6-9 tuổi)

Giai đoạn từ 6 đến 9 tuổi là thời điểm trẻ mở rộng sự hiểu biết về thế giới xung quanh, bắt đầu tìm hiểu về các nền văn hóa khác nhau, lịch sử của con người, các hiện tượng tự nhiên và khoa học, cũng như nghệ thuật và âm nhạc.

Giáo dục văn hóa giúp trẻ phát triển sự hiểu biết và tôn trọng đa dạng văn hóa, cũng như mở rộng kiến thức về thế giới tự nhiên và xã hội. Quá trình này cũng góp phần phát triển tư duy phản biện và kỹ năng giải quyết vấn đề của trẻ, khi trẻ tìm hiểu về nguồn gốc và tác động của các sự kiện lịch sử và hiện tượng tự nhiên.

Môi trường Montessori tạo điều kiện cho trẻ tương tác với vật liệu giáo dục được thiết kế để khám phá các khía cạnh khác nhau của văn hóa, bao gồm bản đồ, mô hình, sách và dự án thực tiễn. Các hoạt động như dự án nghiên cứu, thực địa và thảo luận nhóm được khuyến khích, giúp trẻ phát triển kỹ năng làm việc nhóm và trình bày ý tưởng.

Người lớn cần cung cấp kiến thức, nguồn lực và hỗ trợ cần thiết để trẻ có thể khám phá và học hỏi về văn hóa một cách hiệu quả. Giáo viên và phụ huynh nên khuyến khích trẻ thể hiện sự tò mò và đặt câu hỏi về các chủ đề văn hóa, đồng thời hướng dẫn trẻ tìm hiểu sâu hơn để có cái nhìn toàn diện.

Thời kỳ nhạy cảm về văn hóa giúp trẻ phát triển sự tự tin và nhận thức toàn cầu khi trẻ học cách tương tác và hiểu các nền văn hóa khác nhau. Việc học hỏi về lịch sử và địa lý cung cấp cho trẻ khuôn khổ để hiểu về nguồn gốc của bản thân và vị trí của mình trong thế giới rộng lớn hơn.

Tuy nhiên, có một điều xảy ra là một khi sâu bướm lớn tới mức ăn được những chiếc là già, thời kỳ nhạy cảm của nó cũng hết, nó sẽ không còn nhạy cảm với ảnh sáng, không còn bị những tia sáng thu hút, thế là nó đi tìm phương thức sống bằng những con đường khác.

Thời kỳ nhạy cảm về ánh sáng của sâu bướm đã biến mất.

Đối với con người, thời kỳ nhạy cảm cũng sẽ đến rồi đi, không quay trở lại. Vì vậy chúng ta tuyệt đối không ngăn cản con. Bởi, trong thời kỳ này, con sẽ học một cách tự nhiên mà không tốn nhiều sức lực, còn nếu bỏ lỡ, sau này con muốn học sẽ tốn nhiều sức thậm chí vẫn ko học được.

Ví dụ thời kỳ nhạy cảm trình tự, những đứa trẻ bị ngăn cản khi nó có những dấu hiệu đang trong thời kỳ sau này sẽ khó làm các thứ theo trình tự được, 1 công việc có bước 1,2,3,... thì nó sẽ xới hết cả lên, làm lung tung hết cả.

Hay như thời kỳ nhạy cảm vận động cơ lớn, thường kéo dài đến 3 tuổi rưỡi, nếu mình ngăn cản, sau này con sẽ không thích vận động nữa mà thích ngồi một chỗ hơn, rủ ra công viên đi bộ còn lâu nó mới đi.

Tóm lại là khi thấy con mình bỗng dưng làm điều gì bất thường, bản thân mình cảm thấy "bị dở hơi" thì đa phần là chúng nó đang trong thời kỳ nhạy cảm của cái gì đó. Và việc của mình là không ngăn cản (hỗ trợ được thì tốt, không thì thôi).

Vậy không ngăn cản/hỗ trợ con bằng cách nào?

• "Không ngăn cản" ở đây không có nghĩa là mình để con muốn làm gì thì làm.

• Mà mình sẽ nhìn hành vi đấy dưới một góc độ khác, rằng thì mà là: "À, không phải là con đang hư, mà có thể nó đang trong thời kỳ nhạy cảm cái gì đấy." (Mình dùng từ "hư" cho các bố mẹ ngắn gọn dễ hiểu, thực chất là cụm "không tuân theo ý muốn mà người lớn cho rằng nên tuân theo").

• Và khi đã xác định được con đang trong thời kỳ nhạy cảm gì, chúng mình sẽ hỗ trợ con bằng những thứ phù hợp.

Ví dụ trong trường hợp "Bé thích phá đồ đạc như hất hết sách trên tủ xuống đất, quăng ném đồ chơi lung tung,...", có thể con đang trong thời kỳ nhạy cảm cơ nhỏ. Mình cho con đi đến chỗ nào tập luyện được cơ nhỏ hoặc mua dụng cụ về cho tập, như có cái vòng tròn cao su bóp để luyện cơ tay đấy, mua về cho nó bóp.

Hay con thích leo xà đu lên nóc chẳng hạn, thay vì bảo "Nguy hiểm lắm, ngã đấy, xuống ngay", thì mình phải nhìn đây là con đang trong thời kỳ nhạy cảm vận động cơ lớn, không được ngăn cản, hãy lót thảm xung quanh hoặc đứng cạnh trông chừng con.

Lời kết

Phương pháp Montessori không chỉ là một hướng tiếp cận giáo dục; nó là một cách nhìn sâu sắc vào bản chất phát triển tự nhiên của trẻ em. Cuốn sách Phương pháp giáo dục Montessori: Thời kỳ nhạy cảm của trẻ đã cung cấp cho chúng ta cái nhìn chi tiết và thực tiễn về cách thức ứng dụng hiệu quả phương pháp này trong việc hỗ trợ trẻ em trong từng giai đoạn phát triển của chúng.

Khi áp dụng những kiến thức từ cuốn sách này, cha mẹ và giáo viên sẽ có thể tạo điều kiện tốt nhất cho trẻ phát triển toàn diện, từ đó giúp chúng trở thành những cá nhân hòa nhập và thành công trong xã hội.